Na samo sto kilometara južno od Beograda, u srcu Šumadije i Pomoravlja, nalazi se Kragujevac – četvrti grad po veličini u Srbiji. Jedan od prvih znakova da ste stigli u ovaj istorijski grad je novi monumentalni krst, sa ikonografijom „Svetog Georgija koji ubija aždahu“, simbola gradske slave i zaštitnika.
Sa padom srpske srednjovekovne države pod tursku vlast, Kragujevac je postao značajno naselje, prvi put zabeleženo 1476. godine u turskim dokumentima kao Kragujevdža ili Karagovindža, čiji se naziv verovatno odnosi na pticu kraguja, grabljivicu sličnu orlu, koja se koristila u lovu.
Prelomni trenutak u razvoju Kragujevca dogodio se 1818. godine, kada je knez Miloš Obrenović, na skupštini narodnih starešina u manastiru Vraćevšnica, proglasio Kragujevac prestonicom Srbije. Grad se ubrzano menjao i širio, postajući politički, kulturni, obrazovni, zdravstveni, vojni i privredni centar. Gradske ulice su popločane kaldrmom i osvetljene lampama, a kuće su, po Miloševoj naredbi, prekrivane crepom umesto slamom.
Godine 1841. prestonica je premeštena u Beograd, što je dovelo do smanjenja broja stanovnika u Kragujevcu, ali grad je i dalje ostao važno političko središte, poznato po rečima:
„Beograde, uzalud ti hvala, kad je tebi Kragujevac glava!“
Put za upoznavanje Kragujevca
Najbolji način da otkrijete Kragujevac je šetnja kroz njegova istorijska mesta, slušajući priče iz doba kneza Miloša. Obilaskom starog gradskog jezgra otkrićete kako je turska palanka sa kaldrmisanim ulicama, ćepencima, sarajima i džamijom, „na putu beogradskom, udaljena od Carigrada 19 dana“, postala prestonica Srbije.
Šetnja obično počinje od Stare crkve, podignute 1818. godine na mestu nekadašnjeg groblja. Knez Miloš, ktitor crkve, angažovao je najbolje majstore, ali je crkva skromna, jer nije smela biti veća od džamije koja je stajala kraj Kamene ćuprije. Tek 1929. godine postavljeno je prvo crkveno zvono u drvenoj priprati, koju je Miloš dogradio kako bi narod imao gde da se skloni kad pada kiša.
Umetnički duh kneza Miloša
Knez Miloš živeo je u Kneževom dvoru, gde su se na spratu nalazile njegova kancelarija, zastava iz Drugog srpskog ustanka i portret kneza u prirodnoj veličini. Iako se veruje da je knez bio nepismen, na njegovom dvoru su održane prve pozorišne predstave u Srbiji, osnovano je prvo pozorište, prva biblioteka, škola crtanja i galerija. Pored pozorišta, Miloš je voleo i muziku, pa je 1831. godine osnovao Knjaževsko-serbsku bandu pod vođstvom Josifa Šlezingera.
Od tadašnjeg dvorskog kompleksa, danas je očuvan samo Amidžin konak, tipičan primer balkansko-orijentalnog stila, jer su evropski uticaji bili zabranjeni u Osmanlijskom carstvu. U ovoj zgradi živeli su Miloševi čuvari – kavazi, koji su činili njegovu ličnu gardu.
Kragujevac danas
U Kragujevcu su osnovane prva osnovna škola, gimnazija i Licej, preteča Beogradskog univerziteta. Grad je i danas dom brojnim kulturnim i obrazovnim ustanovama, uključujući i prvi javni akvarijum u Srbiji.
Zbog svega što Kragujevac nudi – od bogate istorije i kulturne baštine do modernih sadržaja – ovaj grad nije samo vredan posete, već i dužeg boravka, kako biste ga u potpunosti doživeli i bolje upoznali.
