Lepenski Vir

Dobrodošli u srce praistorijskog sveta, ovde u Srbiji, gde se nalazi jedno od najznačajnijih arheoloških nalazišta – Lepenski Vir. Ova kultura, stara oko 8,500 godina, predstavlja kolevku otkrića koja su promenila naše razumevanje ranog kamenog doba u Evropi.

Lepenski Vir je jedno od najvećih i najvažnijih praistorijskih nalazišta iz kamenog doba. Nalazi se na desnoj obali Dunava, u Đerdapskoj klisuri, poznatoj i kao Gvozdena vrata, u blizini Donjeg Milanovca.

Ovo mesto je bilo centar jedne od najsloženijih praistorijskih kultura. Bogat kulturni sloj otkriva tragove visoko razvijene zajednice sa kompleksnim društvenim odnosima, koja je prva u Evropi organizovala svoje naselje po unapred određenom planu.

Otkrivanje ovog praistorijskog naselja, nazvanog po viru u Dunavu, promenilo je sliku koju smo imali o ranom kamenom dobu, proširujući naše znanje o tome koliko su bile razvijene ljudske zajednice pre 8,500 godina.

Tokom arheoloških iskopavanja otkriveno je sedam faza u izgradnji naselja i 136 objekata. Naselje je bilo smešteno na lesnim terasama okrenutim ka Dunavu, reci koja im je davala život i istovremeno izazivala strahopoštovanje.

Karakteristika ovog naselja bile su kuće trapezoidne osnove sa primitivnom drvenom konstrukcijom, organizovane u obliku potkovice. Zgrade su okruživale otvoren prostor – prvi poznati trg, sa centralnom građevinom koja je verovatno bila neka vrsta hrama ili svetilišta. Ognjište okruženo figurama u obliku ribe zauzimalo je centralno mesto u svakoj kući.

Kultura Lepenskog Vira cvetala je duž Dunava i Đerdapske klisure na nekoliko lokacija, a ime je dobila po najvećem i najznačajnijem nalazištu – Lepenskom Viru. Prisustvo reke i njen značaj za život ovih ljudi najbolje se vidi u simbolu ovog lokaliteta – monumentalnim skulpturama u obliku ribe, izrađenim od dunavskih oblutaka.

Kamenite figure pronađene u Lepenskom Viru predstavljaju najstarije monumentalne kamene skulpture pronađene u Evropi. U početku su imale samo glavu sa čudnim izrazom, dok su kasnije dobijale antropomorfne oblike.

Osim ovih figurina, ovde su pronađeni brojni alati i oružje izrađeni od kamena, kosti i roga, keramika i nakit napravljen od školjki i oblutaka. Na osnovu ovih dokaza možemo zaključiti da su prvi stanovnici obala Dunava živeli u vreme takozvane neolitske revolucije, kada su prve zajednice počele da obrađuju zemlju i pripitomljavaju životinje.

Kultura Lepenskog Vira razvijala se u periodu od 6,500 do 5,500 godina pre nove ere. Danas ovo arheološko nalazište predstavlja jedinstven kulturno-istorijski spomenik unutar Nacionalnog parka Đerdap.

Nakon izgradnje brane na Dunavu za hidroelektranu “Đerdap I”, naselje je premesteno na višu nadmorsku visinu kako ne bi bilo potopljeno.

Na ovom lokalitetu se nalazi i muzej sa najznačajnijim arheološkim nalazima, dodatnom izložbom i virtuelnom rekonstrukcijom naselja. Ovaj lokalitet je zaštićen kao prirodni rezervat.

Kako doći do ovog paleolitskog lokaliteta?

Do Lepenskog Vira možete stići automobilom, autobusom, brodom ili biciklom.

Ako idete automobilom, najbolje je da pratite autoput Beograd-Kladovo i pređete oko 170 km. Iz Niša je najbolje krenuti preko Tresiibabe, zatim preko Knjaževca, Zaječara, Negotina i Kladova. Ovaj put se poklapa sa biciklističkom rutom Eurovelo 6, pa možete doći i biciklom do ovog važnog biciklističkog područja Srbije.

Autobusi od Beograda do Donjeg Milanovca saobraćaju često, a Donji Milanovac je udaljen samo 15 km od lokaliteta.

Ako ste ljubitelj reke, poseta Lepenskom Viru brodom je najbolji način da doživite ovu kulturnu dragocenost. Postoje i organizovani plovni izleti iz Beograda.

Kada ste već ovde, nemojte propustiti...

Šetnju po Nacionalnom parku Đerdap i pogled na fantastičnu Đerdapsku klisuru.

Kada se nađete u ovom regionu, treba da znate da se nalazite na putevima rimskih careva, jer je ovo nekada bio deo Rimskog carstva.

Rimski carevi su ostavili brojna zdanja koja vredi videti: Tabulu Trajanu i ostatke Trajanovog mosta u blizini Kladova, tvrđavu Diana iz 1. veka, antički kompleks palata i hramova rimskog cara Galerija – arheološko nalazište Felix Romuliana u blizini Zaječara.

Ostaci antičkog rimskog grada i vojnog logora Viminacijum nalaze se u blizini Smedereva.

Ne propustite da vidite srednjovekovne tvrđave na Dunavu: Smederevo, Golubac i Fetislam (blizu Kladova).

Ovaj region je bogat vinogradima, i tu je čuvena Negotinska vinska ruta koju morate posetiti. Obavezno probajte vino u jedinstvenim vinskim podrumima iz druge polovine 18. veka – Rajac, Rogalj, Štub i Smedovac pimnice (vrsta starog vinskog podruma).